Zapalenie ścięgna to dolegliwość, która może dotknąć każdego z nas – od osób prowadzących siedzący tryb życia po profesjonalnych sportowców. Problem ten, choć często bagatelizowany, może znacząco wpłynąć na codzienne funkcjonowanie i komfort życia. Czym dokładnie jest zapalenie ścięgna, jakie są jego objawy i jak skutecznie sobie z nim radzić? W tym artykule przedstawiamy kompleksowe informacje na temat tej powszechnej dolegliwości, jej przyczyn oraz metod leczenia.

Czym jest zapalenie ścięgna?

Zapalenie ścięgna (tendinitis) to stan zapalny tkanki łącznej, która łączy mięśnie z kośćmi. Ścięgna to wytrzymałe struktury zbudowane głównie z kolagenu, które umożliwiają przenoszenie siły z mięśni na kości, pozwalając na wykonywanie ruchów. Gdy ścięgno ulega przeciążeniu lub uszkodzeniu, dochodzi do rozwoju stanu zapalnego, który manifestuje się bólem i ograniczeniem funkcji.

Zapalenie ścięgna to proces zapalny dotyczący tkanki ścięgnistej, często związany z przeciążeniem lub mikrourazami, prowadzący do bólu i ograniczenia funkcji dotkniętej okolicy.

Warto rozróżnić dwa główne rodzaje zapalenia związanego ze ścięgnami:

• Zapalenie ścięgna właściwego – stan zapalny samej struktury ścięgna
• Zapalenie pochewki ścięgnistej (tenosynovitis) – stan zapalny obejmujący osłonkę otaczającą ścięgno, która w normalnych warunkach ułatwia jego ruch

Objawy zapalenia ścięgna

Zapalenie ścięgna może dawać różnorodne objawy, których nasilenie zależy od lokalizacji i stopnia zaawansowania stanu zapalnego. Kluczowym objawem jest ból, który typowo nasila się podczas ruchu i zmniejsza w spoczynku. Do najczęstszych symptomów należą:

• Ból – zazwyczaj nasilający się podczas ruchu lub obciążenia
• Obrzęk w okolicy zajętego ścięgna
• Ograniczenie ruchomości stawu
• Uczucie sztywności, szczególnie odczuwalne rano po przebudzeniu
• Zaczerwienienie i zwiększona temperatura skóry nad zapalonym ścięgnem
• Trzeszczenie lub chrzęst wyczuwalny podczas ruchu (crepitus)

Objawy te mogą różnić się w zależności od lokalizacji zapalenia. Na przykład zapalenie ścięgna w stopie może powodować trudności w chodzeniu i utykanie, podczas gdy zapalenie ścięgna w ręce może utrudniać chwytanie przedmiotów lub wykonywanie precyzyjnych ruchów, takich jak pisanie czy zapinanie guzików.

Najczęstsze lokalizacje zapalenia ścięgna

Zapalenie ścięgna może wystąpić w różnych częściach ciała, jednak najczęściej dotyka:

• Ścięgno Achillesa – łączące mięśnie łydki z kością piętową, powodujące ból podczas chodzenia i biegania
• Ścięgna w okolicy nadgarstka – powodujące zapalenie ścięgna w ręce, często występujące u osób pracujących przy komputerze
• Ścięgna rotatorów barku – prowadzące do tzw. zespołu bolesnego barku, utrudniającego podnoszenie ręki
• Ścięgna w okolicy łokcia – wywołujące tzw. łokieć tenisisty (zapalenie nadkłykcia bocznego) lub łokieć golfisty (zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego)
• Ścięgna w stopie – szczególnie ścięgna zginaczy palców, powodujące ból podczas stania i chodzenia

Przyczyny zapalenia ścięgien

Zapalenie ścięgna rzadko pojawia się bez przyczyny. Najczęściej jest wynikiem kumulacji mikrourazów, które nie mają czasu na prawidłową regenerację. Główne czynniki wywołujące to:

1. Przeciążenie mechaniczne – powtarzające się ruchy lub nadmierne obciążenie ścięgna, często związane z aktywnością zawodową (praca przy komputerze, na linii produkcyjnej) lub sportową (bieganie, tenis, pływanie)

2. Urazy – bezpośrednie uszkodzenie ścięgna lub okolicznych tkanek w wyniku upadku czy uderzenia

3. Nieprawidłowa technika – np. podczas uprawiania sportu lub wykonywania czynności zawodowych, która zwiększa obciążenie ścięgien

4. Wady postawy – prowadzące do nierównomiernego obciążenia ścięgien i zaburzające biomechanikę ruchu

5. Choroby układowe – takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca czy dna moczanowa, które mogą predysponować do zapalenia ścięgien

6. Infekcje – rzadziej spotykana przyczyna, ale możliwa szczególnie w przypadku zapalenia pochewki ścięgnistej

7. Wiek – wraz z wiekiem ścięgna tracą elastyczność i zawartość wody, stając się bardziej podatne na uszkodzenia

Powtarzające się mikrourazy ścięgna, które nie mają czasu na regenerację, są najczęstszą przyczyną rozwoju przewlekłego zapalenia ścięgna.

Diagnostyka zapalenia ścięgna

Prawidłowa diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Wczesne rozpoznanie problemu znacząco zwiększa szanse na pełne wyleczenie i zapobiega rozwojowi przewlekłych zmian. Lekarz zazwyczaj rozpoczyna od dokładnego wywiadu i badania fizykalnego, podczas którego ocenia:

– Lokalizację i charakter bólu
– Obecność obrzęku i zaczerwienienia
– Zakres ruchomości stawu
– Ból podczas określonych ruchów lub przy ucisku

W celu potwierdzenia diagnozy i wykluczenia innych schorzeń, mogą zostać zlecone badania obrazowe:

• USG – pozwala na dokładną ocenę struktury ścięgna i otaczających tkanek, uwidacznia obrzęk, zmiany zapalne i ewentualne naderwania
• Rezonans magnetyczny (MRI) – daje szczegółowy obraz tkanek miękkich, szczególnie przydatny przy skomplikowanych przypadkach
• Rentgen (RTG) – pomocny w wykluczeniu zmian kostnych, takich jak zwapnienia czy wyrośla kostne

W niektórych przypadkach lekarz może zalecić również badania laboratoryjne, szczególnie jeśli podejrzewa, że zapalenie ścięgna jest objawem choroby ogólnoustrojowej. Badania krwi mogą wykryć podwyższone markery stanu zapalnego lub wskazywać na choroby reumatyczne.

Metody leczenia zapalenia ścięgna

Leczenie zapalenia ścięgna powinno być kompleksowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Głównym celem terapii jest nie tylko złagodzenie bólu, ale przede wszystkim usunięcie przyczyny stanu zapalnego i przywrócenie pełnej funkcji.

Leczenie zachowawcze

W większości przypadków zapalenie ścięgna można skutecznie leczyć metodami nieinwazyjnymi:

1. Odpoczynek i modyfikacja aktywności – ograniczenie lub zmiana czynności, które powodują ból, ale nie całkowita immobilizacja, która może prowadzić do osłabienia i sztywności

2. Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w formie doustnej lub miejscowej, które zmniejszają stan zapalny i łagodzą ból

3. Fizykoterapia – w tym:
– Ultradźwięki – stymulujące krążenie i przyspieszające gojenie
– Laseroterapia – zmniejszająca stan zapalny
– Krioterapia (zimno) – łagodząca ból i obrzęk
– Terapia falą uderzeniową – szczególnie skuteczna w przewlekłych przypadkach

4. Kinezyterapia – odpowiednio dobrane ćwiczenia, które wzmacniają mięśnie i poprawiają elastyczność ścięgien, prowadzone pod okiem fizjoterapeuty

5. Ortezy i stabilizatory – ograniczające ruch i odciążające bolesne ścięgno, stosowane zwłaszcza w ostrej fazie zapalenia

Leczenie farmakologiczne

W przypadku nasilonego bólu lub stanu zapalnego lekarz może zalecić:

• Miejscowe maści i żele przeciwzapalne – zawierające substancje takie jak diklofenak czy ibuprofen, które działają bezpośrednio w miejscu aplikacji
• Doustne leki przeciwzapalne – stosowane w krótkich kuracjach ze względu na możliwe działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego czy nerek
• Iniekcje kortykosteroidów – w przypadkach opornych na inne metody leczenia, dające szybką ulgę, ale stosowane z ostrożnością ze względu na ryzyko osłabienia ścięgna przy wielokrotnych podaniach
• Iniekcje osocza bogatopłytkowego (PRP) – wykorzystujące zdolności regeneracyjne własnej krwi pacjenta, szczególnie obiecujące w przewlekłych przypadkach

Leczenie operacyjne

Zabieg chirurgiczny jest rozważany tylko w przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów po 3-6 miesiącach. Operacja powinna być ostatecznością, gdyż wiąże się z ryzykiem powikłań i wymaga długiej rehabilitacji. Metody operacyjne mogą obejmować:

– Usunięcie zmienionej zapalnie tkanki
– Uwolnienie pochewki ścięgnistej
– Naprawa uszkodzonego ścięgna
– Przeszczep ścięgna w przypadkach ciężkich uszkodzeń

Po zabiegu operacyjnym konieczna jest odpowiednio prowadzona rehabilitacja, która może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od rozległości zabiegu i ogólnego stanu pacjenta.

Profilaktyka i samodzielne postępowanie

Zapobieganie zapaleniu ścięgna jest znacznie łatwiejsze niż jego leczenie. Regularne stosowanie zasad profilaktyki może uchronić przed bolesnym i długotrwałym procesem leczenia. Oto kilka skutecznych strategii profilaktycznych:

1. Prawidłowa rozgrzewka przed aktywnością fizyczną – przygotowująca ścięgna do wysiłku poprzez zwiększenie przepływu krwi

2. Stopniowe zwiększanie intensywności treningu lub obciążenia – dające ścięgnom czas na adaptację do nowych wyzwań

3. Stosowanie odpowiedniego sprzętu (np. właściwie dobrane obuwie sportowe, ergonomiczne stanowisko pracy)

4. Regularne przerwy podczas powtarzalnych czynności – pozwalające na regenerację tkanek

5. Ćwiczenia wzmacniające i rozciągające mięśnie i ścięgna – poprawiające ich elastyczność i odporność na przeciążenia

6. Dbanie o prawidłową postawę ciała – zapobiegające nierównomiernemu obciążeniu ścięgien

7. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała – zmniejszające obciążenie ścięgien, szczególnie w kończynach dolnych

W przypadku pierwszych objawów zapalenia ścięgna, warto zastosować zasadę PRICE:

• Protection (ochrona) – unikanie ruchów nasilających ból
• Rest (odpoczynek) – ograniczenie aktywności obciążającej ścięgno
• Ice (lód) – okłady z lodu przez 15-20 minut kilka razy dziennie
• Compression (ucisk) – stosowanie bandaży uciskowych
• Elevation (uniesienie) – trzymanie kończyny powyżej poziomu serca

Zapalenie ścięgna, choć może być uciążliwe, zazwyczaj dobrze reaguje na odpowiednie leczenie. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie problemu i wdrożenie kompleksowej terapii, która nie tylko łagodzi objawy, ale także eliminuje przyczynę dolegliwości. W przypadku utrzymujących się lub nasilających objawów, zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który zaproponuje najbardziej odpowiednie metody leczenia dostosowane do indywidualnej sytuacji pacjenta.